Thời kỳ đầu (1896-1954)

Sự ra đời của bóng đá tại Việt Nam bắt đầu từ năm 1896 trong thời thuộc địa Pháp. Ở giai đoạn đầu, môn thể thao này chỉ được chơi giữa các công chức, thương nhân và binh lính Pháp. Người Pháp sau đó khuyến khích người Việt địa phương chơi bóng đá và một số môn thể thao khác được giới thiệu cho họ để chuyển sự quan tâm của họ khỏi chính trị, dẫn đến môn thể thao này được lan truyền sang các khu vực khác, chủ yếu là miền Bắc và miền Trung. Ngày 20 tháng 7 năm 1908, tờ Lục tỉnh Tân văn đưa tin trận cầu giữa hai đội bóng thuần cầu thủ người Việt đã được diễn ra. Đến năm 1928, một số người đứng ra thành lập Tổng cục Thể thao An Nam tại Sài Gòn, cùng trong năm ấy cử một đội bóng Việt Nam sang thi đấu ở Singapore.[7] Nhiều câu lạc bộ bóng đá địa phương sau đó được thành lập ở cả miền Bắc và miền Nam, mặc dù vậy phải đến sau Thế chiến II, các câu lạc bộ bóng đá trong khu vực mới bắt đầu trở nên có tổ chức hơn.Cùng thời gian đó Việt Nam chơi trận đấu quốc tế đầu tiên với danh nghĩa Quốc gia Việt Nam trước đội tuyển Hàn Quốc ở Sài Gòn, kết quả thua 2-4.

Thời kỳ nội chiến và chia cắt Việt Nam (1954-1976)

Sau năm 1954, Việt Nam chia cắt hai miền: miền Bắc và miền Nam dẫn đến việc có hai đội bóng của hai nước riêng biệt song song cùng tồn tại.

Đội tuyển Việt Nam Cộng hòa (đại diện cho miền Nam) đã tham gia hai vòng chung kết AFC Asian Cup đầu tiên (AFC Asian Cup 1956 và AFC Asian Cup 1960) và kết thúc ở vị trí thứ tư cả hai lần. Đội tuyển đã vô địch Đại hội Thể thao Đông Nam Á (SEA Games) (khi đó gọi là Đại hội Thể thao Bán đảo Đông Nam Á-SEAP Games) đầu tiên vào năm 1959 tại Thái Lan. Đội cũng đã tham gia vòng loại FIFA World Cup 1974, đánh bại Thái Lan 1-0 để đủ điều kiện tham gia các trận đấu phân loại trước khi thua trận mở màn vòng bảng của họ 0-4 trước Nhật Bản và thua tiếp 0-1 đối với Hồng Kông. Đội tuyển Việt Nam Cộng hòa đã chơi trận cuối cùng của họ với Malaysia năm 1975 khi họ thua 0-3. Nước Cộng hòa Miền Nam Việt Nam kế thừa họ từ ngày 30/4/1975.

Đội tuyển Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (đại diện cho miền Bắc) ít hoạt động hơn, không phải là thành viên của AFC và FIFA, chủ yếu chơi các giải của các nước xã hội chủ nghĩa từ 1956 đến 1966. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có chuyến thi đấu quốc tế đầu tiên của đội sang Trung Quốc năm 1956. Trong chuyến du đấu, đội có trận ra quân thua Trung Quốc 3-5, đá theo sơ đồ 3–2–5 với những gương mặt như Bùi Đức, Đình Te, Bùi Nghẽn, Luyến, Thưởng,...[8] và huấn luyện viên trưởng là Trương Tấn Bửu. Họ đã tham gia giải GANEFO đầu tiên tại Indonesia năm 1962 và Campuchia năm 1966. Cũng trong khoảng thời gian đó, Việt Nam Cộng hòa dự Cúp bóng đá châu Á các năm 1956, 1960, vượt qua vòng bảng Á vận hội 1962 và xếp thứ tư cả ba giải. Đội đoạt huy chương vàng SEA Games khi vô địch kỳ đại hội năm 1959. Đội từng tham gia vòng loại World Cup 1974, vòng loại các kỳ Thế vận hội Mùa hè 1964 và Thế vận hội Mùa hè 1968.

Cả hai đội tuyển quốc gia đã không còn tồn tại khi hai nước Bắc và Nam hợp nhất với nhau thành nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam sau khi Việt Nam đã kết thúc chiến tranh, nhưng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn không phải là thành viên của AFC và FIFA trước năm 1976. Do Việt Nam Cộng hòa là thành viên của FIFA, đội tuyển Việt Nam thống nhất sau này được FIFA xếp vào danh sách kế thừa của đội tuyển Việt Nam Cộng hòa.

Thời kỳ tái phát triển bóng đá Việt Nam thống nhất (1991-nay)

Giải bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam hay cũng còn được gọi là Giải vô địch bóng đá toàn Việt Nam được ra mắt vào năm 1980 để tái phát triển bóng đá Việt Nam sau một thời gian dài xảy ra nội chiến. Năm 1989, sau những cải cách đổi mới, một liên đoàn bóng đá mới được thành lập. Thể thao Việt Nam bắt đầu trở lại các sự kiện quốc tế. Sau ba tháng chuẩn bị, tháng 8 năm 1989, Đại hội lần thứ nhất của liên đoàn bóng đá mới đã diễn ra tại Hà Nội, tuyên bố thành lập Liên đoàn bóng đá Việt Nam. Trịnh Ngọc Chữ, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, được bầu làm chủ tịch VFF. Việt Nam tham gia trở lại giải nước ngoài đầu tiên của đội là SEA Games 1991 được tổ chức tại Manila với trận hòa.[9] Lần tập trung dự SEA Games năm đó, do điều kiện ở Nhổn thiếu thốn nên sau một tuần, 11 cầu thủ phía Nam (thành viên Công nhân Quảng Nam-Đà Nẵng, Hải Quan, Cảng Sài Gòn) cùng "đào ngũ".[10]

Năm 1996, Việt Nam tham gia Tiger Cup đầu tiên, nơi họ kết thúc ở vị trí thứ ba và đăng cai Tiger Cup lần thứ hai vào năm 1998, nơi họ thua 0-1 trước Singapore trong trận chung kết.

Việt Nam đăng cai AFC Asian Cup 2007 cùng với Indonesia, Malaysia và Thái Lan. Ở vòng bảng, Việt Nam đã đánh bại UAE 2-0, hòa 1-1 với một đội bóng vùng Vịnh khác là Qatar, thua 1-4 trước Nhật Bản và là đội Đông Nam Á duy nhất lọt vào tứ kết, nơi họ thua Iraq 0-2.

Kể từ năm 2007, sau hai nỗ lực không thành công trong năm 2011 và 2015, Việt Nam đã đủ điều kiện tham dự AFC Asian Cup một lần nữa khi họ có được bốn trận hòa với Afghanistan và Jordan và hai chiến thắng trước Campuchia trong vòng loại AFC Asian Cup 2019. Cuối năm 2011, Việt Nam tăng 35 bậc, xếp thứ 99, trở lại top 100 FIFA sau 7 năm và dẫn đầu Đông Nam Á lần đầu tiên trong bảng xếp hạng.[11]

Tại các giải khu vực Đông Nam Á

Việt Nam tại SEA Games 16 do Vũ Văn Tư và Nguyễn Kim Hằng dẫn dắt giành một điểm, xếp cuối bảng và bị loại ngay từ vòng bảng sau khi hòa Philippines, thua Indonesia và Malaysia. Ảnh hưởng bởi vụ "đào ngũ" tại Nhổn, Vũ Văn Tư từ nhiệm sau 7 ngày dẫn dắt. Để lấp chỗ trống, liên đoàn huy động một số cầu thủ và HLV Thể Công, Nguyễn Sĩ Hiển lên làm nhiệm vụ. Đội bị loại ở vòng bảng SEA Games 17, trình làng những Nguyễn Hồng Sơn, Lê Huỳnh Đức.

Sau hai kỳ SEA Games đầu tiên, liên đoàn bắt đầu thuê thầy ngoại tiên phong với Karl Heinz Weigang và Edson Tavares, cử hai đội dự đều vào bán kết Cúp Độc Lập và tập huấn tại châu Âu năm 1995. Đội lọt vào bán kết SEA Games cùng năm, thắng Myanmar hiệp phụ và thua Thái Lan chung kết. Trận hòa Lào vòng bảng Tiger Cup 1996 bị nghi "làm độ" khi Nguyễn Hữu Thắng nhận thẻ đỏ trực tiếp, bị HLV Weigang đòi đuổi còn 4 cầu thủ họ Nguyễn khác cũng dính vào nghi án. Giải này đội thua Thái Lan bán kết và thắng Indonesia trận tranh 3/4.

SEA Games 19, đội thua Thái Lan bán kết, đạt huy chương đồng khi hạ Singapore. Lọt qua bảng 5 đội ở SEA Games 20 và thắng Indonesia bán kết, Alfred Riedl cùng Việt Nam nhìn người Thái đoạt huy chương vàng với thất bại 0-2 ở chung kết. Trước đó, Riedl dẫn đội đăng cai lần đầu một giải quốc tế là Tiger Cup 1998 và nhìn Singapore lên ngôi nhờ cái lưng làm bàn của Sasi Kumar. Vòng bảng Tiger Cup 2000, Việt Nam "đòi nợ" thắng Singapore, thua Indonesia bán kết và thua Malaysia trận tranh 3/4.

Với những tên tuổi mới Minh Phương, Tài Em, Văn Quyến, đội đoạt huy chương đồng Tiger Cup 2002, bị loại ở vòng bảng Tiger Cup 2004, thua Thái Lan bán kết AFF Cup 2007.

Trước AFF Cup 2008, khi Henrique Calisto lần thứ 2 lên dẫn dắt, đội toàn hòa và thua giao hữu. Vào giải, Việt Nam thua Thái Lan, thắng Malaysia và Lào ở vòng bảng và vào bán kết đấu Singapore. Lượt đi cả hai đội có trận hòa không bàn thắng thì lượt về, Nguyễn Quang Hải ghi bàn duy nhất giúp Việt Nam vào chung kết. Trong trận chung kết tái đấu với Thái Lan, đội thắng 2-1 lượt đi trên sân khách. Lượt về ngày 28 tháng 12, đội bị dẫn 1-0 cho đến những phút bù giờ hiệp 2. Khi đó tổng tỉ số là 2-2 và do luật bàn thắng sân khách chưa được áp dụng, 2 đội sẽ phải đá hiệp phụ nếu kết quả giữ nguyên. Nhưng ở tình huống cố định cuối cùng, cú đá phạt hàng rào của Minh Phương được Công Vinh thực hiện đánh đầu ngược tung lưới Thái Lan giúp cho Việt Nam lần đầu lên ngôi vô địch Đông Nam Á.

Tuy nhiên hai năm sau, đương kim vô địch thua Malaysia ở bán kết AFF Cup 2010. Đội tuyển sau đó chia tay Calisto cùng cặp tiền vệ Minh Phương, Tài Em.

Năm 2012, đội dùng thầy nội Phan Thanh Hùng cho AFF Cup 2012 và bị loại từ vòng bảng, hơn Myanmar về hiệu số bàn thắng/bại nên được miễn đấu vòng loại giải lần sau.

Thời kỳ chuyển tiếp AFF Cup 2014, Miura Toshiya tiếp quản đội với các nhân tố mới như Nguyên Mạnh, Minh Tuấn, Hoàng Thịnh,...vào bán kết gặp Malaysia, thắng 2-1 lượt đi nhưng thua đối thủ 2-4 lượt về bởi những pha bóng ngớ ngẩn của hàng phòng ngự, trong đó có một quả penalty ngay đầu trận, một pha ra vòng cấm bất cẩn của thủ môn Trần Nguyên Mạnh để đối phương tâng bóng qua đầu và một bàn phản lưới nhà của Đinh Tiến Thành.

Trước và trong AFF Cup 2016, Việt Nam thắng giao hữu với Syria, Indonesia và toàn thắng vòng bảng. Ở trận bán kết Việt Nam lại một lần nữa gặp lại Indonesia, đội thua 1-2 bán kết lượt đi, và trận lượt về trên sân Mỹ Đình do pha đỡ bóng nghiệp dư của Trần Đình Đồng "kiến tạo" cho cầu thủ đội bạn sút vào lưới trống và tấm thẻ đỏ trực tiếp tai hại vì đánh nguội cầu thủ Indonesia của thủ môn Trần Nguyên Mạnh khi đã hết quyền thay người, đội thắng 2-1 sau 90 phút do công lần lượt của Văn Thanh và Minh Tuấn, nhưng không thể chống đỡ thêm ở hiệp phụ và thua thêm một bàn trên chấm phạt đền khi hậu vệ Quế Ngọc Hải phải làm thủ môn bất đắc dĩ. Chung cuộc đội thua 3-4 và bị loại.

Nòng cốt dự AFF Cup 2018 là những cầu thủ đã đoạt huy chương bạc U-23 châu Á 2018 và đứng hạng tư ASIAD 2018 như Văn Hậu, Quang Hải, Văn Đức, Đức Chinh,...cùng các cựu binh như Huy Hùng, Văn Quyết, Anh Đức và Trọng Hoàng,...[12]. Việt Nam đứng đầu bảng và vào bán kết, hạ gục Philippines cùng với tỷ số 2-1 hai lượt trận, vào chung kết hòa 2-2 Malaysia ở lượt đi trên sân khách. Lượt về trên sân nhà Mỹ Đình, Anh Đức ghi bàn duy nhất, đội thắng chung cuộc 3-2 để lần thứ hai vô địch AFF Cup.

Tại các giải châu lục và thế giới

Vòng loại World Cup 1994, do Trần Bình Sự làm huấn luyện viên ở bảng đấu có Triều Tiên, Qatar, Indonesia và Singapore, Việt Nam thắng duy nhất Indonesia loạt trận đầu sau đó thua cả bốn trận lượt về. Lư Đình Tuấn là cầu thủ đầu tiên ghi bàn tại vòng loại World Cup. Việt Nam mất vé Asian Cup 1996 vì thua Hàn Quốc, toàn thua vòng loại World Cup 1998 gặp Tajikistan, Turkmenistan và Trung Quốc, mất vé Asian Cup 2000 vì thua Trung Quốc.

Vòng loại World Cup 2002, đội hòa một, thắng ba trận trước Mông Cổ và Bangladesh và thua Ả Rập Xê Út cả hai lượt đấu, nhìn đội Tây Á đi tiếp.

Năm 2003, Việt Nam cử đội tuyển U–23 dự vòng loại Cúp bóng đá châu Á, thua Oman với tỷ số kỉ lục 0-6, thua Hàn Quốc và thắng Nepal loạt trận đầu. Loạt trận sau thì thắng tối thiểu Hàn Quốc, Nepal rồi thua tiếp 0-2 Oman.

Năm 2004, Edson Tavares trở lại dẫn dắt đội bị loại ở vòng loại World Cup 2006 trước đó có chiến thắng duy nhất trước Maldives nhờ tạm quyền Nguyễn Thành Vinh.

Lần đầu Việt Nam đồng đăng cai và dự giải châu lục là Asian Cup 2007. Tại vòng bảng, đội hạ UAE 2-0 nhờ hai bàn thắng của Quang Thanh và Công Vinh, sau đó hòa Qatar 1-1 rồi thua ngược Nhật Bản 1-4. Đội lọt vào tứ kết và thua Iraq 0-2, đội đã vô địch Asian Cup năm đó.

Thầy trò Alfred Riedl tái ngộ thua UAE cả hai lượt đi-về vòng loại World Cup 2010 với tổng tỷ số kỷ lục 6-0.

Vòng loại Asian Cup 2011, đội thắng 1, hòa 2 trận khác trước Liban và Syria, còn lại toàn thua trong đó thua Trung Quốc 1-6.

Vòng loại World Cup 2014, dưới sự dẫn dắt của HLV Falko Götz, đội đã hạ Ma Cao cả hai lượt trận, thua Qatar sân khách và thắng đối thủ lượt về. Hoàng Văn Phúc đưa đội dự vòng loại Asian Cup 2015 thua 5 trận, thắng trận thủ tục với Hồng Kông.

Trong chiến dịch vòng loại thứ 2 World Cup 2018, Việt Nam thua Thái Lan 0-1 và thắng Đài Loan 2-1 trên sân khách, sau đó hòa Iraq 1-1 và thua 0-3 trong trận tái đấu Thái Lan tại sân Mỹ Đình. Năm 2016, Nguyễn Hữu Thắng lên thay Miura Toshiya, đội đã thắng Đài Loan 4-1 trên sân nhà Mỹ Đình. Iraq trong trận quyết định đã hạ Việt Nam 1-0 trên sân trung lập để đi tiếp. Kết thúc ở vị trí thứ 3, Việt Nam lọt vào vòng 3 vòng loại Asian Cup 2019 đối đầu Afghanistan, Campuchia, và Jordan. Đội thắng Campuchia cả hai lượt trận, hòa 4 trận còn lại trong thời gian mà Nguyễn Hữu Thắng, Mai Đức Chung và Park Hang-seo lần lượt thay nhau dẫn dắt.

Ở bảng D Asian Cup 2019, Việt Nam khởi đầu bằng trận thua ngược Iraq 2-3 rồi thua tiếp Iran 0-2 và hạ Yemen 2-0 lượt đấu cuối. Cả đội đã phải chờ đến hết những giây phút cuối cùng của giai đoạn vòng bảng ở trận Liban thắng CHDCND Triều Tiên 4-1, mới có thể xác định được đi tiếp ở vị trí cuối của top 4 đội đứng thứ 3 có thành tích tốt nhất vì bằng Liban ở điểm số, hiệu số bàn thắng bàn thua và số bàn thắng nhưng hơn ở chỉ số fair-play. Vòng 16 đội, Việt Nam hòa 1-1 trong 120 phút thi đấu và thắng Jordan 4-2 trong loạt sút luân lưu, vào đến tứ kết thua 0-1 trước Nhật Bản. Đây là lần thứ hai Đội tuyển đi tới trận tứ kết, nhưng nó đặc biệt hơn so với năm 2007 là lần đầu tiên Đội tuyển có một trận thắng ở vòng loại trực tiếp của một giải đấu châu lục.

Vòng loại World Cup 2022, Đội tuyển Việt Nam được Tim Cahill bốc thăm vào bảng G – bảng đấu có thể nói là kì lạ khi cùng bảng với những người hàng xóm quen thuộc của khu vực Đông Nam Á: Indonesia, Malaysia, Thái Lan. Đội duy nhất không thuộc Đông Nam Á vào bảng này là UAE, cũng là một đối thủ có duyên nợ với Đội tuyển Việt Nam. Hiện tại sau 5 trận đấu, đội hòa Thái Lan 0-0 cả hai trận và đang toàn thắng các đối thủ còn lại, dẫn đầu bảng G với 11 điểm.